Τι είναι η απέλαση;
Απέλαση είναι η “η βίαιη απομάκρυνση αλλοδαπού από το έδαφος όπου είχε τη διαμονή” σε βραχύ σχετικά χρονικό διάστημα ή σε χρόνο που προβλέπεται στην απόφαση που επιβάλλει την απομάκρυνση από την χώρα. Εφαρμόζεται σε ανεπιθύμητους αλλοδαπούς και θεμελιώνεται σε γεγονότα που άπτονται της δημόσιας τάξης και ασφάλειας ή της δημόσιας υγείας ενός κράτους (πρβλ. ν.2910/2001 όπως τροποποιήθηκε από τον ν. 3386/2005 για τους αλλοδαπούς).
Κρίσιμος είναι ο διαχωρισμός μεταξύ δικαστικής και διοικητικής απέλασης, αφού η κάθε μία διαφέρει καθώς εκδίδονται από διαφορετικά όργανα, για διαφορετικούς λόγους, έχουν διαφορετικές έννομες συνέπειες και χορηγούνται διαφορετικά μέσα προστασίας για την άμυνα του προσώπου έναντι αυτών.
Α. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΠΕΛΑΣΗ (ADMINISTRATIVE DEPORTATION)
Η διοικητική απέλαση διατάσσεται με απόφαση του αρμοδίου οργάνου δηλ. του οικείου αστυνομικού Διευθυντή και ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή όχι απόφασης ποινικού δικαστηρίου σε αντίθεση με την περίπτωση της δικαστικής απέλασης. Η διοικητική απέλαση, σε αντίθεση με την δικαστική δεν είναι ποινή, αλλά διοικητική πράξη και εξ΄ αυτού του λόγου δύναται να επιβληθεί και για λόγους που δεν αφορούν την διάπραξη ποινικών αδικημάτων (π.χ. λόγω έλλειψης άδειας διαμονής και εργασίας). Η διοικητική απέλαση είναι εκτελεστή διοικητική πράξη κατά της οποίας μπορεί να ασκηθεί προσφυγή ενώπιον του Αστυνομικού Διευθυντή και αίτηση ακύρωσης και αναστολής εκτέλεσης στο Διοικητικό Πρωτοδικείο εφόσον υφίστανται λόγοι και πιθανολογείται η ευδοκίμησή τους. Φυσικά το πρόσωπο θα πρέπει να υπακούσει την απόφαση απέλασης σε περίπτωση που οι αντιρρήσεις και η προσφυγή του δεν γίνουν δεκτές, καθώς αν συνεχίσει να παραμένει παράνομα στην χώρα επιβαρύνει πολύ την θέση του και έρχεται αντιμέτωπος και με ποινικές κυρώσεις την επόμενη φορά.
Β. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΕΛΑΣΗ (JUDICIARY DEPORTATION)
Εκτός από την διοικητική απέλαση ο νόμος προβλέπει και την δικαστική απέλαση στα αρ. 74 και 99 παρ 2. του Ποινικού Κώδικα.
Άρ. 74 ΠΚ.
«Με την επιφύλαξη των σχετικών διατάξεων που περιλαμβάνονται σε διεθνείς συμβάσεις που έχουν κυρωθεί από τη χώρα, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την απέλαση αλλοδαπού που καταδικάσθηκε σε κάθειρξη, εάν κρίνει ότι η παραμονή του στη χώρα δεν συμβιβάζεται προς τους όρους της κοινωνικής συμβίωσης, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως το είδος του εγκλήματος για το οποίο καταδικάστηκε, το βαθμό της υπαιτιότητάς του, τις ειδικές συνθήκες τέλεσης της πράξης, τις συνέπειες αυτής, το χρόνο παραμονής του στο ελληνικό έδαφος, τη νομιμότητα ή μη της παραμονής του, την εν γένει συμπεριφορά, τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την ύπαρξη οικογένειας και γενικότερα το βαθμό ένταξης αυτού στην ελληνική κοινωνία. Αν ο αλλοδαπός κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης ήταν ανήλικος, για την απέλαση του λαμβάνεται υπόψη και η τυχόν νόμιμη εγκατάσταση και παραμονή της οικογένειάς του στη χώρα ή στην περίπτωση που η οικογένεια του διαμένει στην αλλοδαπή, ο υφιστάμενος στη χώρα προορισμού σοβαρός κίνδυνος κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας ή της προσωπικής ή γενετήσιας ελευθερίας του. Η απέλαση εκτελείται αμέσως μετά την έκτιση της ποινής ή την απόλυση από τις φυλακές. Το ίδιο ισχύει και όταν η απέλαση επιβλήθηκε από το δικαστήριο ως παρεπόμενη ποινή.
Το δικαστήριο μπορεί, επίσης, να διατάξει την απέλαση από τη χώρα κάθε αλλοδαπού στον οποίο επιβλήθηκε μέτρο ασφάλειας των άρθρων 69, 71 και 72. Σε αυτή την περίπτωση, η απέλαση μπορεί να διαταχθεί σε αντικατάσταση αυτών των μέτρων.
Το δικαστήριο που αποφασίζει την απέλαση του αλλοδαπού δράστη επιβάλλει σε αυτόν απαγόρευση επανεισόδου του στη χώρα, για χρονικό διάστημα έως δέκα (10) ετών [..]». Σύμφωνα δε με την 3η παράγραφο εδ. α’ κ β’ του ίδιου άρθρου «οι αλλοδαποί που απελάθηκαν με αυτόν τον τρόπο μπορούν να επιστρέφουν στη χώρα με απόφαση του Υπ. Δικαιοσύνης αφού περάσει μια τριετία από την απέλαση και για ορισμένο χρονικό διάστημα το οποίο δύναται να παρατείνεται.
Άρθρο 17 παρ.2 ν.1729/1987, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 5 παρ. 9 εδ.β’ του ν.3189/2003.
Επίσης, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την απέλαση του αλλοδαπού σε αντικατάσταση των ασφαλιστικών μέτρων του εγκλεισμού σε ειδικό θεραπευτικό κατάστημα ή της παραμονής του σε επανορθωτικό κατάστημα εργασίας ή της φύλαξής του σε δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα. Η εν λόγω αντικατάσταση δεν είναι υποχρεωτική αλλά δυνητική για το δικαστήριο .Γίνεται δεκτό ότι το τελευταίο οδηγείται στο να διατάξει αυτή την αντικατάσταση αν πιθανολογεί ότι ο αλλοδαπός κατά τον αμέσως μετά το στάδιο της εκτέλεσης της τυχόν διατασσόμενης απέλασης χρόνο θα είναι επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια εκεί όπου θα διαμένει. Το δικαστήριο που επιβάλλει φυλάκιση μπορεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να αναστείλει την εκτέλεση αυτής της ποινής επί ορισμένο χρόνο (διάστημα δοκιμασίας), οπότε στην περίπτωση που αυτό το διάστημα περάσει επιτυχώς για τον κατηγορούμενο, η εν λόγω ποινή και κάθε τυχόν επιβληθείσα ποινή θεωρείται σα να μην έχει επιβληθεί. Όμως αυτό το πλάσμα δικαίου δεν καταλαμβάνει και το τυχόν έχον επιβληθέν μέτρο ασφαλείας, όπως είναι η τυχόν διαταχθείσα απέλαση, με συνέπεια η απέλαση αυτή να εκτελείται αμέσως μετά το πέρας του χρονικού διαστήματος της δοκιμασίας.
Άρ 182 παρ 2.ΠΚ
«Αλλοδαπός ο οποίος απελάθηκε σε εκτέλεση απόφασης δικαστηρίου, αν παραβιάσει την απαγόρευση επιστροφής του στη χώρα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών, η οποία δεν μετατρέπεται σε χρηματική ποινή σε καμία περίπτωση και για οποιονδήποτε λόγο, ούτε αναστέλλεται με οποιονδήποτε τρόπο σύμφωνα με τα άρθρα 99 έως 104. Η άσκηση ενδίκων μέσων δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.»
Η δικαστική απέλαση ως παρεπόμενη ποινή και μέτρο ασφαλείας μπορεί να προσβληθεί με την έφεση κατά της κατά δικαστικής απόφασης αρκεί αυτή να ασκηθεί παραδεκτά. Μπορεί ωστόσο να προσβληθεί και με προσφυγή στο κατά τόπον αρμόδιο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών στο οποίο επιβλήθηκε η απέλαση εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος. Το δικαστήριο δεν είναι υποχρεωμένο να επιβάλλει την απέλαση ως παρεπόμενη ποινή, αλλά έχει διακριτική ευχέρεια προς τούτο.
ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟΝ Ε.Κ.Α.Ν.Α και στο ΣΠΣ (Σύστημα Πληροφόρησης Σένγκεν)
Οι ανεπιθύμητοι αλλοδαποί, δηλαδή εκείνοι για όσους εκκρεμεί εναντίον τους η απέλαση εγγράφονται στον εθνικό κατάλογο ανεπιθύμητων αλλοδαπών (Ε.Κ.ΑΝ.Α.) και αυτόματα στο Σύστημα Πληροφορίων Σένγκεν, δηλαδή σε κάθε άλλη χώρα η οποία αποτελεί μέλος της ζώνης Σένγκεν. Η εγγραφή γίνεται από το αρμόδιο όργανο και για την Ελλάδα η χρονική διάρκεια της απέλασης είναι τα πέντε ή δέκα έτη ανάλογα με την βαρύτητα των αξιόποινων πράξεων, ενώ σε άλλες χώρες της ζώνης Σένγκεν η απέλαση μπορεί να έχει και μικρότερη διάρκεια. Η αίτηση διαγραφής από τον Ε.Κ.ΑΝ.Α. και το ΣΠΣ γίνεται δια πληρεξουσίου δικηγόρου και το όνομα του αλλοδαπού δεν διαγράφεται αυτόματα από το σύστημα όπως λανθασμένα πιστεύεται και άρα ο αλλοδαπός δεν μπορεί να επανέλθει στην χώρα εισόδου χωρίς σχετική έγγραφη βεβαίωση ότι η διαγραφή έχει ολοκληρωθεί.
Η διαγραφή από τον Ε.Κ.ΑΝ.Α. γίνεται εφόσον έχει παρέλθει το διάστημα για το οποίο είχε επιβληθεί η απαγόρευση εισόδου δηλαδή τα πέντε ή δέκα έτη ή όταν ο αλλοδαπός έχει κάποιον σοβαρό λόγο υγείας για τον οποίο πρέπει να εισέλθει σε χώρα για την οποία είναι ανεπιθύμητος ή σε άλλη χώρα της ζώνης Σένγκεν (ανθρωπιστικοί λόγοι), ή στην περίπτωση που ο αλλοδαπός δικαιούται να λάβει άδεια διαμονής από την χώρα που επέβαλλε την εγγραφή ή από άλλη χώρα της ζώνης Σένγκεν. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να υποβάλλει αίτηση επανεξέτασης και διαγραφής της απέλασης του στα αρμόδια όργανα δια πληρεξουσίου δικηγόρου ή όπως προβλέπει το σύστημα του κάθε κράτους που έχει επιβάλλει την απέλαση και με την αποδοχή της αίτησής του η διαγραφή του από τον εθνικό κατάλογο (Ε.Κ.ΑΝ.Α.) και το Σύστημα Πληροφόρησης Σένγκεν (S.I.S) γίνεται από τα αρμόδια όργανα με όλες τις θετικές επιπτώσεις που αυτό επιφέρει (π.χ. ελεύθερη κυκλοφορία ή πρόσβαση στην αγορά εργασίας)
Παρασκευή Ρόκο, Ασκούμενη Δικηγόρος Αθηνών
Δικηγορικό γραφείο Εμίρα Ζαϊμη Λάγια
